Het mooiste is het natte zand. De afgelopen dagen stond er een stevige wind uit noord, noordwest. Het is daarom niet druk geweest en de wind en het hoge water hebben een mooie gladde oppervlakte achtergelaten. Af en aan spoelen de golven over het strand. De golven en het schuim maken plaats voor een strak spiegelend oppervlak met een mooie, golvende lijn. De wolken weerspiegelen in het dunne laagje water. Het duurt maar even want of: er komt weer een nieuwe golf overheen, of het droogt op. Als je in het natte gedeelte gaat staan, en je kijkt naar de zee, dan denk je een beetje dat je zweeft. Je voelt de grond onder je voeten, maar je ziet alleen water en lucht. De zon piept tussen de wolken door en ik loop, met mijn camera, als een gesjeesd strandlopertje op en neer in de kustlijn op zoek naar de juiste spiegeling en patronen voor een mooie compositie.
De zonsondergang is eigenlijk de smartlap van de fotografie. Een smartlap in de muziek heeft een herkenbaar verhaal, is makkelijk te begrijpen en direct, heeft nauwelijks symbolisch, overdrachtelijk geneuzel en is daardoor heel universeel maar ook makkelijk scoren. Daarom misschien wel een beetje fout.
Maar de smartlap in de muziek is eigenlijk helemaal niet zo duidelijk afgebakend. En het is dus ook niet eenduidig fout-of-niet. Voorbeeld: Joris Linssen en Caramba overgieten smartlappen met een Mexicaans mariachi-sausje. Op hun cd ‘Serenade’ staan een mooie cover van ‘Kleine Jongen’ van André Hazes. En dan realiseer je je dat de smartlap helemaal niet ver staat van traditionele Mexicaanse muziek. Want die teksten zijn vergelijkbaar. De fado-zangeres Maria de Fatima doet er een schep bovenop met een prachtige Portugese cover van ‘Zij gelooft in Mij’. Ook Hazes. En dan heb ik het niet eens over ‘He’ll have to go’. De muziekliefhebber kent de uitvoering van Ry Cooder, maar het is eigenlijk een cover van country-zanger Jim Reeves. En volgens mij een onversneden smartlap. Toch in ieder geval qua tekst en thema. Het verschil tussen een goeie blues en een smartlap is ook al niet zo groot.
Zo is het ook met de zonsondergang. Foto’s van de zonsondergang, bedoel ik dan. Want net als bij een smartlap is het onderwerp heel echt. En waar een smartlap het liefdesverdriet of juist het levensgeluk vrij direct en weinig dichterlijk beschrijft, zo is een foto van een zonsondergang eigenlijk ook heel direct. Boem, daar is íe. Dat bedoel ik met ‘geen symbolisch geneuzel’. Er is geen verborgen betekenis.
Makkelijk scoren misschien, want iedereen vindt een zonsondergang mooi. Maar fout? Er is niets mis mee als het echt mooi gedaan wordt. Zoals Ry Cooder doet in ‘He’ll have to go’.
En ‘echt mooi’ betekent dat je voor dat beetje extra gaat. Wat ik dus probeer met het op en neer lopen in de waterlijn. Wolken en zon in de gaten blijven houden, proberen te anticiperen. Blijven kijken naar de steeds veranderende vormen op de grond. Een mooie slingerende lijn die de kijker meeneemt de compositie in. Naar links of rechts bewegen zodat de spiegeling van de zon die golvende lijn extra benadrukt. Steeds zoeken naar de balans tussen licht en donker. En de kijker een idee proberen te geven van dat zweven tussen lucht en water. Maar in ieder geval niet op een plek blijven staan en het wel best vinden want het is toch wel mooi.
Al kan blijven staan wel een optie zijn, bij eb als er geen wind is, of als het hard waait en je een lange belichtingstijd wil gebruiken. Maar dan ga je in ieder geval niet staan op de eerste de beste plek.
En, oh ironie, dat beetje extra zit ‘m vooral in wat je niet doet. Net als in de muzikale smartlap is eenvoud het belangrijkste. Je hebt sowieso al je vaste elementen in de zon en de horizon (altijd recht s.v.p.!) Maar in de compositie moet je niet te veel extra elementen toevoegen. Een of hooguit twee diagonalen die naar voren springen uit de wolken of de waterlijn. En nee, je kan de natuur niet beïnvloeden, maar je kan zelf bewegen, anticiperen en timen. Als golf over golf over het strand spoelt, wordt het visueel wat chaotisch met golfjes en schuimranden die door elkaar lopen. Opletten en timing is alles.
En dan heb ik het nog niet eens over de belichting en zorgen dat de zon geen uitgebeten, witte vlek wordt. En zorgen dat je kleurnuances te pakken krijgt in je RAW-bestand zodat je die met het nabewerken naar voren kan halen.
Tja, een zonsondergang wordt gezien als een van de meest romantische natuurverschijnselen. Maar ik wordt op zo’n moment extreem analytisch en pragmatisch. Maar opgaan in het fotograferen heeft zijn eigen romantiek.
Peter
