Dubbeltje op z’n kant

Bij het bedenken en plannen van (dag)tochtjes in Nederland speelt fotograferen een grote rol. Er moet iets te fotograferen zijn. Tenzij ik echt alleen maar naar een museum ga of zo, dan gaat de camera vaak niet mee.

En ‘iets’ is niet per se mooie natuur of architectuur. Het kan ook te maken hebben met het verhaal van die locatie. Het ‘mooie’ plaatje ligt dan niet altijd voor de hand. Het spelletje is dan om te proberen iets van dat verhaal te vangen in een foto of in een reeks foto’s.

Dit, bijna, afgelopen jaar heb ik tijdens zo’n dagtocht een flinke omweg gemaakt, speciaal om een heel bepaalde plek te bezoeken. Het verhaal van die plek is zo bizar, dat ik die plek moest zien. Dus onderweg naar vestingstad Brielle heb ik een ‘zijstapje’ gemaakt naar Nieuwerkerk aan den Ijssel. Of beter gezegd: het is zonde van de reistijd om enkel naar Nieuwerkerk te gaan, dus heb ik er iets bij gezocht dat te combineren is. Gelukkig heb je in en om Rotterdam genoeg keus en Brielle stond al een tijdje op de wenslijst. Vandaar. Brielle is zodoende een excuus om naar Nieuwerkerk te gaan.

In de afgelopen jaren heb ik aardig wat ideetjes opgedaan door het kijken naar de tv-serie ‘Nederland in 7 overstromingen’ van de NTR. De serie stamt uit 2013 en ik heb ooit de dvd-box aangeschaft. Toen ik ‘m dit jaar weer eens zat te bekijken, bleven mijn gedachten hangen bij een verhaal dat speelt tijdens de stormvloed van 1953. De serie heb ik echt al eens eerder bekeken, maar bij de eerste keer kijken is dit verhaal niet blijven hangen.

Het verhaal speelt niet in Zeeland, waar je meteen aan denkt bij de watersnoodramp, maar in Zuid Holland. Door de hoge stand van het zeewater en de storm, klopt de hele natuurlijke waterhuishouding niet meer en staat het water in rivieren dus ook hoog, opgestuwd door het zeewater. De toestand rond de Hollandse Ijssel is kritiek. Bij Ouderkerk en Nieuwerkerk zijn de dijken zwaar beschadigd en als de dijk bij Nieuwerkerk aan den Ijssel doorbreekt, zullen grote delen van Zuid Holland overstromen.
Om de dijk te versterken vordert de burgemeester van Nieuwerkerk een binnenvaartschip. Met dit schip moet de zwakke plek in de dijk versterkt worden. De boeg wordt tegen de dijk gevaren en het hele schip draait als een grote sluisdeur met een harde klap tegen de zwakke dijk. Vervolgens wordt deze noodoplossing ‘afgewerkt’ met zandzakken. Het gaat allemaal net goed.

Op de plek waar dit zich afspeelde staat een monument met de naam: ‘Dubbeltje op z’n kant’. En ik weet van te voren al hoe het er uit ziet. Ik heb het immers gezien in die tv-serie.  Toch wil ik er ook ‘live’ naar toe.

De reis naar het monument is bij lange na geen wereldreis of zo. Maar als je afhankelijk bent van het openbaar vervoer, moet je toch even wat uitzoeken. Deze nacht in 1953 is bijzonder, maar dat is geen reden om de locatie permanent op te nemen in een bus-route. Hoe dan ook moet ik dus een stukje lopen. Nieuwerkerk aan den Ijssel heeft een station, maar dat ligt ook niet aan de lijn waar mijn intercity langs komt, maar niet stopt. Vanuit Rotterdam CS moet ik echt even een andere kant op.

Dankzij Google kan ik inschatten dat de wandeling vanaf het station van Nieuwerkerk eigenlijk wel heel goed te doen is. Voor mij, die niet goed de straatnaamborden kan lezen, is het een zegen dat ik thuis al op straatniveau rond kan kijken. Ik zie dus ook hoe het beeld staat ten opzichte van het water en vooral: hoe het beeld staat ten opzichte van de zon. Het uitstapje naar het monument kan niet op de terugweg worden gemaakt: dan heb je tegenlicht als je ook het water in de foto wil hebben. En omdat het een donker beeld is, wil je dat niet.

Ja, zo precies kijk ik op dat moment thuis al naar die dingen.

De reis gaat verder op schema en ook de wandeling naar het monument geeft geen verrassingen meer. Het is een vrij smalle dijkweg zonder apart fietspad, laat staan voetpad. En je snapt meteen de spanning van die eerste februari 1953. De Hollandse Ijssel is een gekanaliseerde rivier. Ooit was het een natuurlijke waterstroom: water zoekt het laagste punt. Maar deze rivier ligt op het land. Oftewel het water is hoger dan het land aan de andere kant van de dijk. Tegelijk volgt het water wel de oude, natuurlijke route met de nodige bochten. Op de plek van het monument zit een scherpe S-slinger. Je hoeft geen afgestudeerd waterbouwkundige te zijn om te snappen dat die bochten bij hoge waterstanden een zwakke plek zijn door de druk van het water op die dijken. Er zijn geen uiterwaarden, niets dat verlichting van de waterdruk geeft.

Daarom wil ik zo’n plek zelf zien.

En is het dan geluk? Dat de zon goed zou staan wist ik. Maar dat de wolken dan even meewerken en een mooie lijn in de lucht maken die de compositie ten goede komen?

Foto’s gemaakt. Terug naar Rotterdam, Metro naar Spijkenisse en dan de bus naar Brielle.

Nederland is een vreemd land. Twee jaar eerder was ik in Spaarndam, bij Haarlem. Daar staat een beeld van de jongen met de vinger in de dijk. En dat is dus niet Hans Brinker. Misverstandje. Het verhaal van de vinger in de dijk komt uit een boek over Hans Brinker, maar Hans is niet degene die de vinger in de dijk stak. Het beeld is daar neer gezet om toeristen te trekken. Omdat de avonturen van Hans Brinker zich daar afspelen. Ongeveer. Er staat nog iets op de sokkel over de ‘eeuwige strijd tegen het water’. Het is een lelijk ding.

Het verhaal van die vinger in de dijk is niet waar. Het verhaal van die boot in de dijk dus wel. Ik realiseer me dat dit soort tegenstellingen ook een rol spelen bij mijn fotografie. Niet mijn beste foto van het afgelopen jaar. Wel een belangrijke.

Peter