Now, my co-mates and brothers in exile.
Hath not old custom made this life more sweet
Than that of painted pomp? Are not these woods
More free from peril than the envious court?
…….
And this our life, exempt from public haunt,
Finds tongues in trees, books in the running brooks,
Sermons in stones, and goof d in every thing.
I would not change it.
(William Shakespeare, As You Like It)
Dit zijn twee passages uit de eerste woorden die worden uitgesproken door de verbannen hertog uit ‘As You Like It’ van Shakespeare. De hertog is verjaagd door zijn machtswellustige broer en leeft, met een aantal trouwe volgelingen, een eenvoudig leven in de natuur. En eigenlijk bevalt dat leven hem wel. Hij voelt zich goed in het bos, in de directheid van de natuur.
De toneelstukken van Shakespeare zijn tijdloos. De verhalen rond machtsstrijd, ego’s, list, bedrog, moord, lust, maar ook liefde blijven herkenbaar. Hoe kon hij, eind zestiende, begin zeventiende eeuw zo scherp schrijven over de menselijke inborst?
Het antwoord is simpel: door goed om zich heen te kijken. Hij leefde in een land dat uitgroeide tot een politiestaat vol achterdocht en paranoia. Protestanten en Katholieken stonden tegenover elkaar en de protestantse koningin Elisabeth reageerde met harde hand op elke zweem van een katholiek complot tegen haar troon. Dit ging niet eens zozeer om het geloof op zich, maar om de invloed van de katholieke landen Frankrijk en Spanje. En dan was er nog de pest.
Binnenlandse polarisatie, internationale spanningen en een pandemie. Echt zo’n tijd waarin je je mensenkennis flink kunt bijspijkeren als je wil.
Shakespeare kwam uit een katholieke familie, dus hij heeft er zeker een mening over gehad. De gebeurtenissen uit zijn tijd, projecteerde hij op verhalen van oude koningen en andere landen. Hij gaf niet direct commentaar op de situatie in Engeland, maar de goede verstaander had het in de gaten. Je mag zeker aannemen dat hij dat bewust deed. Sterker nog: hij geeft dit heel brutaal toe. In Hamlet, laat prins Hamlet aan het Deense hof een toneelstuk opvoeren dat verwijst naar de moord op zijn vader om zo de dader van die moord, zijn oom/stiefvader Claudius, uit de tent te lokken.
In As You Like It zegt Touchstone, de nar (dus de artiest, de waarspreker):
The more pity, that fools may not speak wisely what wise men do foolishly.
Helaas mogen de dwazen niet wijs oordelen over de dwaasheden van de wijze mensen.
Shakespeare was duidelijk over zijn dubbele bodem.
Een ander terugkerend thema in de stukken van Shakespeare is de natuur. In As You Like It zit de genoemde expliciete lofzang op de natuur en het eenvoudige leven. Maar ook in veel andere stukken is de natuur prominent aanwezig. Het is vaak de plek waar het verhaal tot een ontknoping komt. Of zelfs de katalysator die het verhaal tot een ontknoping brengt. Dan kan vredig gaan zoals in As You Like It, of gewelddadig met een zware storm zoals in King Lear.
Dat verkeren in de natuur goed is voor ons, is al lang geen ‘new age’ of esoterie meer, maar een wetenschappelijk feit. Maar goede observators zoals Shakespeare hadden dat altijd al in de gaten. Juist in alle ellende die hij heeft gezien om hem heen.
Frederick, de slechterik uit As You Like It, trekt het bos in. Gefrustreerd dat zijn broer in het bos leeft, steeds meer mensen om zich heen verzamelt en nog steeds geliefd is bij zijn onderdanen, wil hij zijn broer vermoorden. De natuur voorkomt dit. Door zijn confrontatie met de natuur komt Frederick tot inzicht. Hij maakt de weg vrij voor de terugkeer van zijn verbannen broer en trekt zich zelf terug in de natuur als kluizenaar om een spiritueel leven te lijden.
Foto’s van de natuur zijn altijd meer dan ‘mooie plaatjes’.
Peter
