Het fotograferen van / op / vanaf Vlieland is meer dan alleen maar vakantiefoto’s maken van een plek waar ik graag en vaak kom. Het eiland is klein en het lijkt allemaal makkelijk te begrijpen. Maar als je meer weet en de plek beter kent, wordt het allemaal juist ingewikkelder. En hoewel ik die complexiteit niet persé opzoek in de foto’s, speelt het een grote rol in mijn fascinatie voor het eiland.
Tijdens de overtocht naar het eiland ben ik het liefst op het bovendek van de veerboot. Buiten, op en neer lopend van stuurboord naar bakboord en speurend naar een mooi plaatje. Zo ook in februari 2015. Het is vooral koud en wat mistig maar er is nauwelijks wind en de zee is kalm. De mist is niet dik genoeg om alle zon tegen te houden, maar de horizon kan je niet zien. Al met al heeft de Waddenzee die dag een mysterieuze sfeer.
Het zijn verder vooral de rokers die zich op het dek begeven. Binnen zitten is zondermeer comfortabeler. Maar ik ben dus de hele reis boven en kom zodoende door en door k-k-k-koud aan op Vlie. Mijn appartement is gelukkig vlakbij de boot en ik wordt opgewacht door de eigenaresse. Natuurlijk hebben we het over de reis en we zijn het er over eens dat deze omstandigheden toch wel bijzonder mooi zijn. Neemt niet weg dat ik blij ben dat de thermostaat behoorlijk is opgedraaid.
Later dat jaar. In mijn Facebook-timeline verschijnt een serie foto’s geplaatst door Badhotel Bruin. Prachtige wolkenpartijen tegen een blauwe lucht en een dunne laag water op het wad, waar de wolken in spiegelen. De zon speelt door de wolken en het beeld verandert continu door de wind. Veel mooier kan niet. Toevallig ben ik die dag ook op Vlieland en ik baal omdat ik de show heb gemist. Ik ben op het moment van die foto’s te voet onderweg naar het Posthuys via het pad door de duinen. Niet dat ik ontevreden ben met mijn eigen foto-oogst van die dag, maar toch.
En dan presteert iemand het om een reactie te plaatsen onder de foto’s van het hotel waarin wordt gesteld dat ze hopen dat de wolken weg zijn over een week of twee. Want dan komen ze vakantie vieren.
Die twee kleine momentjes in hetzelfde jaar illustreren hoe verschillend er gekeken wordt naar die ene hoop zand in de zee. Het ene deel van de mensen (veel bewoners ook, vermoed ik) geniet van de rauwe kantjes en voor het andere deel is Vlieland bedoeld voor de rimpelloze perfecte mooi-weer vakantie.
Ander voorbeeld van de verschillende manieren waarop het eiland wordt beleefd. Die keer dat ik in restaurant Puur Vlieland zit en er een ouder paar binnenkomt. Ze willen nog wat eten en gaan dan naar hun hotel of appartementje want ze zijn behoorlijk moe. Ze hebben de hele dag namelijk in de buitenlucht gezeten. Op het terras van de Dining aan de jachthaven wel te verstaan. Vraag: waarom maak je een bootreis van anderhalf uur naar een eiland om vervolgens de hele dag naar een jachthaven te gaan zitten kijken? Vrijheid, blijheid hoor, maar ik snap ‘m niet helemaal.
Het eiland is eigenlijk een grote puzzel. De Waddenzee in huidige vorm, en dus ook Vlieland, is mede ontstaan door onwetend menselijk ingrijpen maar (of en) kan alleen blijven bestaan door bewust menselijk handelen. Maar dan ook weer om het te beschermen tegen ander menselijk handelen. Of is het alleen maar uitstel van executie? Vlieland hanteerde een tijd geleden de slogan ‘Puur en Ruig’ maar zou van zichzelf te ruig zijn. Zonder de kunstmatig aangelegde bossen zou het dorp zijn onder gewaaid en lastig bewoonbaar. En zonder de strekdammen zou het eiland al ergens anders liggen. Maar nu ligt het nog steeds op dezelfde plaats puur en ruig te wezen zodat toeristen steeds weer terug kunnen keren naar dezelfde plekken met huurfiets en moderne elektrische bus.
Als fotograaf weet je gelukkig dat ook diezelfde plekken steeds weer anders zijn. Dat is op zich al een reden om te fotograferen. Bewijs vastleggen dat ‘hetzelfde’ eigenlijk niet bestaat.
Er is eigenlijk geen logische reden om Vlieland in stand te houden en toch is het volstrekt onzinnig om het niet in stand te houden. Is toerisme geen reden dan? Ja. Maar er zijn genoeg ondernemers die de ruimte willen gebruiken voor allerlei drukke activiteiten. Voor mensen die enkel ‘er zijn’ niet genoeg vinden. Maar dan wordt het eiland minder bijzonder. En ‘anders’, ‘niet normaal’ en ‘bijzonder’ horen bij het bestaansrecht in onze huidige tijd. Voor mij moet het eiland balanceren op het randje van economische overbodigheid. Waar een groep zonderlingen (in de beste betekenis van het woord) zich handhaaft op afstand van de wal en toeristen gedoogt om het te financieren.
Dit alles gaat niet steeds letterlijk door mijn hoofd als ik op de ontspanknop van mijn Nikon of Fuji duw. Dan let ik gewoon op licht en compositie. Maar het is wel waarom ik terug blijf komen en foto’s blijf maken.
De Vliehors illustreert dit misschien wel het beste. Het is gewoon zand. Minimalistischer kan niet. En toch is het elke keer weer anders. Op de uiterste punt staat de steiger waar De Vriendschap (Texel-Vlieland) aanlegt. En er staan ook de resten van de vorige steiger. Omdat de Vliehors wel nog wandelt en verandert, ligt die oude steiger niet meer aan het water. Als een surrealistisch monument in het zand voor die rare balanceer act die het eiland is. Heb ik bij mijn meeste recente uitstapje in september goed begrepen dat die resten van de oude steiger worden opgeruimd? Ook goed. Een statisch monument is te normaal.
Peter