Je ziet ze vaak in foto’s. En net zo goed in schilderijen of films trouwens. Ook ik heb er iets mee. Niet in die mate dat ik als extra project een uitgebreide studie maak van het onderwerp. Maar ik blijf toch vaak net iets langer kijken naar die dingen om te ontdekken of er een waardig fotootje te maken is.
Een van mijn favoriete klassieke foto’s is ‘Hyères’ van Henri Cartier Bresson. (Link naar de foto en meer informatie over de fotograaf)
En dat komt in grote mate door die trappen. De fietser en de trappen hebben in principe niets met elkaar te maken, buiten het gegeven dat ze in een plaatje gevangen zijn. Wat moet een fietser immers met een trap? Het is puur een kwestie van compositie en in die zin wordt de trap bijna een abstracte vorm. Maar ja; het is een echte trap en ergens vraag je je af waar hij begon en waar hij eindigt. Want dat zie je eigenlijk niet op de foto. Voor mij is het daarom vooral een foto van de trappen, waarbij de fietser is gebruikt om de compositie spannend te maken.
Trappen, doorkijkjes, bruggen, tunnels etc. horen voor mij allemaal in dezelfde familie. Ongeacht hun grootte, schaal of functie. Ze kunnen niet zonder elkaar. Een tunnel is een doorkijkje. En als je een brug hebt, heb je ook een doorkijkje onder de brug door. Het kenmerk van een doorkijkje is, dat het onderwerp erachter (voor een deel) verstopt is. Daarom horen trappen er bij. Je weet dat een trap ergens naartoe gaat en je ziet aan het einde van de trap misschien ook iets van de bestemming, maar dat is altijd maar een gedeelte en altijd met een ander perspectief door het hoogteverschil. Helemaal filosofisch is het doorkijkje als je op een brug staat. Afhankelijk van de constructie kan je daar echte doorkijkjes hebben. Maar zelfs als het geen hangbrug is, zoals bijvoorbeeld de Erasmusbrug in Rotterdam, is er sprake van een doorkijkje. Ook met alle ruimte om je heen als je vrij zicht rondom hebt, zoals op de Maasbrug in Venlo. Op een brug is alles overzichtelijk, alles en iedereen gaat dezelfde kant uit, maar aan de andere kant is er weer onduidelijkheid. De weg verdwijnt in bebouwing, alles en iedereen kan weer alle kanten op en dat is ook een vorm van verstoppen. Het is een omgekeerd doorkijkje.
Je kan het ook zien als de luie versie van het iconische beeld van de lange weg naar de horizon. Ook die verstopt iets. Er is iets aan het einde dat je niet kan zien. Maar je moet zo’n ontzettend eind reizen om daar achter te komen. In geval van doorkijkjes is het onbekende veel dichterbij.
Een paar jaar geleden ben ik nog eens terug gegaan naar de Heilig Land Stichting. Nu heet het Museumpark Oriëntalis in Nijmegen en het is een museum dat aandacht heeft voor de wereldgodsdiensten. In mijn jonge jaren was het nog de aanzet tot een groot katholiek themapark waar je in een groot openluchtmuseum het leven van Christus kon nalopen (letterlijk: wandelroute). Er zijn daarom dorpen nagebouwd die onder andere Nazareth en Jeruzalem zouden kunnen voorstellen. En vroeger was Heilig Land Stichting een dagtocht van de Nederlandse Spoorwegen die we vaker hebben gemaakt. Van dat religieuze is bij mij niet zo gek veel blijven hangen. Maar wat ik altijd leuk heb gevonden aan dat park: juist ja, tunneltjes, trappen en doorkijkjes. Dat was toen spannend en is het nog steeds. Ook al is het slechts decor.
En zo heb je ook het sprookjesbos in de Efteling. En hoewel je braaf in een gondel of boot moet zitten en er niet zelf doorheen kan klauteren; wat dacht je van de Fata Morgana, Carnaval Festival of Droomvlucht? Overal in de decors zitten trappen, tunneltjes en doorkijkjes. Het geeft de suggestie van meer, van een ruimte voorbij dat wat je zelf kan zien. Alsof je echt in een exotische stad of een betoverd bos bent. Het is een trefzekere manier om een hele wereld te suggereren in een beperkte ruimte.
En zo kom je weer bij die foto van Cartier Bresson. De trap is in dit geval echt en geen decor. Maar dat doet er niet toe. Binnen de beperking van het kader, geeft het de suggestie van meer. Meer ruimte, meer verhaal. Daarom blijven trappen, bruggen, tunneltjes en doorkijkjes terug komen.
Peter
