Ik beken. Ik hoor bij die mensen die kunst nuttig vinden. Het is de grote speel- en proeftuin van expressie en communicatie en daarmee kan je niet genoeg spelen en experimenteren om het naar een hoger plan te trekken. Daar hebben we wat aan. Ook als niet elk experiment geslaagd is. Maar daar is het een experiment voor.
Wat goede kunst ook doet: het toont je de staat van de wereld en levert daar commentaar op.
Er zijn echter genoeg mensen die vinden dat kunstenaars eerst maar eens wat nuttigs moeten doen, voordat ze commentaar leveren op anderen.
Maar wat goede kunst dus eigenlijk doet: het confronteert je met de staat van de wereld zoals jij die ziet en levert daar commentaar op. Commentaar op de staat van de wereld, volgens jou, en commentaar op jouw commentaar op die staat van de wereld. Als je het allemaal wil zien uiteraard.
Vandaar dat bepaalde mensen moeite hebben met kunst. Die willen het allemaal niet zien.
Met dat in het achterhoofd moet ik dan ook bekennen dat ik waarschijnlijk niet zo’n heel positieve kijk heb op de mensheid en de wereld die we hebben geschapen. Dat baseer ik op kunst die ik de afgelopen jaren heb gezien en die indruk op me heeft gemaakt.
Ook dit jaar ben ik weer met mijn cameraadje naar festival Deventer op Stelten geweest. En als ik mijn favoriete voorstellingen van de laatste jaren de revue laat passeren, dan ontkom ik niet aan de conclusie dat de tragiek van het menselijk bestaan toch op zijn minst, buiten beeld om het hoekje, staat mee te regisseren. Dat is althans wat ik er in zie.
De voorstelling Block staat voor altijd hoog in mijn top 10. Maar oh ironie: de energie, gedrevenheid en positiviteit van een jonge, geweldige cast is nodig om een verhaal te vertellen van primitieve wezens die even in staat lijken om iets groots op te bouwen om uiteindelijk toch te mislukken en weer terug te vallen in hun primitieve status. De mensheid?
Of ‘Une de Plus’. Een voorstelling die zo mooi was, dat ze drie keer op het festival hebben gestaan. Ik heb ze ook drie keer gezien. Het vertelt op een poëtische manier het verhaal van een niet per sé heel positieve verhouding tussen mensen.
Dit jaar maakt het Franse gezelschap Kumulus indruk met de
voorstelling ‘Silence Encombrant’.
Stel je voor: op het plein staat een grote puincontainer. Het soort container
dat je voor een slooppand neerzet om er met een slurf puin in te storten.
De deuren gaan open en de eerste rotzooi rolt naar buiten. En mensen. Of zijn
het zombies? De figuren ontwaken uit hun slaap en beginnen de rommel te
ontdekken. Ze gaan op zoek naar manieren om het te gebruiken of om er betekenis
aan te geven. Langzaam raakt het plein bezaaid met troep. Ze veroveren ook
extra ruimte op het publiek; chaos alom. Af en toe een moment van stilte.
Bezinning? Af en toe zijn er onbeholpen pogingen om op te ruimen. Maar niets
werkt. En dat gaat maar door tot dat…..?
De ontdekkingsreis van de zombies kent visuele grappen en slapstick. Het is eigenlijk ook een vorm van clownerie, want dat is immers ook bedoeld om mensen een spiegel voor te houden. Maar het is ook diep tragisch eigenlijk. En wederom: dat is wat ik er in zie. Dat het niet echt wil lukken met de mensheid.
De fotograaf in mij is meer dan gelukkig. Zoals altijd bij Deventer op Stelten zit ik in de dagen vooraf mijn programmaatje samen te stellen. En dit jaar moet ik kiezen uit twee grote voorstellingen. Beiden niet met een vrolijke thematiek, met overlappende tijden en aan totaal andere uiteinden van het centrum. Ik kies Kumulus omdat ik op basis van wat Youtube-filmpjes daar het meeste foto-potentieel in zie. Ik weet uiteraard niet hoe de andere voorstelling gelukt zou zijn op de foto, maar dit is de jackpot. Alles klopt. Het is bewolkt, het licht is daarom zacht, maar ondersteunt zodoende de harde vormen en de minimale kleuren van het tafereel. Felle zon zou gewoon ‘te veel’ zijn geweest. Thuis had ik al wat geëxperimenteerd met instellingen voor het beeld, zodat ik thuis niet hoefde na te bewerken. Ik heb mijn instellingen gekozen omdat ik op Youtube een filmpje vond van het gezelschap zelf dat zwart-wit was. Zwart-wit ging me net te ver, maar ik heb de kleuren wel teruggedraaid.
En de voorstelling doet de rest.
Straattheater is altijd spannend. Het gezelschap speelt niet in een perfect gecontroleerde omgeving, zoals in een theater en interactie met het publiek is directer. Dat maakt het voor het fotograferen ook spannend. Want hoe pakt dat uit? Je hebt voorstellingen en acts waar de interactie met het publiek gewoon een deel is van de voorstelling. Dit is echter een voorstelling die ‘gewoon’ op zaterdagmiddag op een plein naast een supermarkt een eigen wereld moet creëren. En dat lukt briljant. Prachtig is ook dat ze geen muziek gebruiken. De soundtrack ontstaat vanzelf door hun gehannes met alle troep.
Dat mensen de foto’s ‘eng’ vinden is daarom wel een compliment. Het betekent dat ik over heb kunnen brengen wat ik in die voorstelling zie. En het is een compliment aan Kumulus. Ze hebben een heel plein in hun wereld meegetrokken en op een zodanige manier dat het verhaal ook verder draagt dan enkel dat plein in Deventer op zaterdagmiddag.
Peter
